Schaamte en schuld zijn meer dan alleen maar een naar gevoel. Deze morele emoties maken ons socialer naar de persoon tegenover wie we ons schamen of die we slecht behandeld hebben. Zo maken we ons slechte gedrag weer goed, concludeert Ilona de Hooge (UvT).
Schaamte heeft binnen de psychologie een slechte naam: je voelt je slecht over jezelf en er is moeilijk vanaf te komen. Toch is dat beeld niet terecht, blijkt uit onderzoek van de Tilburgse Ilona de Hooge. Volgens haar is schaamte juist een positieve emotie, die ons aanzet tot beter gedrag. Zijn we namelijk sociaal naar de persoon tegenover wie we ons schamen, dan knappen we daarvan op. Schaamte maakt ons dus sociaal.
Hetzelfde geldt voor nog zo’n naar gevoel: schuld. Dat is eigenlijk heel logisch. Schuld voel je als je iemand onheus behandelt, bijvoorbeeld door te roddelen of geheimen door te vertellen. De beste manier om dit goed te maken is door extra sociaal te zijn. Overigens ontdekte De Hooge dat hier wel een schaduwzijde aan zit. In sommige gevallen waren de deelnemers aan haar onderzoek zo druk bezig met het goedmaken dat ze juist de behoeftes van anderen gingen negeren, aldus Kennislink.nl.
Waarom hebben we eigenlijk emoties?
De Hooge draagt met haar onderzoek bij aan een grotere vraag: waarom hebben we emoties? Dat we nu weten dat schaamte (nadat je iets fout hebt gedaan) en schuld (nadat je iemand slecht hebt gehandeld) sociaal gedrag uitlokken, licht een tipje van de sluier op. Het lijkt erop dat zulke morele emoties nodig om ons ertoe aan te zetten sociaal onwenselijk gedrag te compenseren met wat extra sociaal doen. En dat voorkomt weer dat je buiten ‘de groep’ valt. Zeker in prehistorische tijden was dat erg belangrijk, omdat mensen toen waarschijnlijk van elkaar afhankelijk waren om te overleven. Maar ook vandaag de dag zijn we – klaarblijkelijk – nog echte groepsdieren, met alle emotionele mechanismen van dien.