De rijke jongens en meisjes met hun dikke auto’s wekken afgunst op. En zijn verre van populair. Maar de jaloezie is wederzijds.
Het is bloedheet in Marokko en de stranden puilen uit van de vakantiegangers, maar Khadija Chouafa heeft wel wat anders te doen dan tussen hen in te gaan liggen. Chouafa is Marokkaans voor zieneres, het is Khadija’s bijnaam. In de buurt waar zij woont, in de kustplaats Kenitra, weet iedereen wat zij doet: met haar paranormale gaven mensen van hun problemen afhelpen. Uitgerekend in de zomer heeft zij het topdruk. Dan is haar kleine, donkere werkkamertje voortdurend bezet met Marokkanen uit Europa die last hebben van het boze oog.
‘Westerlingen geloven daar niet in hè?’, zegt Chouafa lachend. Voor veel Marokkanen is het boze oog net zo werkelijk als licht en donker. Het boze oog is een jaloerse blik. Te veel jaloerse blikken berokkenen kwaad, geloven veel Marokkanen. Daarvan kun je je raar gaan voelen en met iedereen ruziemaken. En dat zijn precies de klachten waarmee veel Europese Marokkanen bij Khadija Chouafa komen. Want de Marokkaanse lucht zindert ’s zomers niet alleen van de hitte, maar ook van een duister gevoel dat meestal niet wordt uitgesproken: afgunst.
Laten we het gebruikelijke perspectief eens kantelen. Denk even niet aan de 3 miljoen Marokkanen die buiten Marokko wonen, maar bedenk nu eens dat 30 miljoen Marokkanen zijn achtergebleven. Die 30 miljoen leven in een land waar alles er prachtig uitziet op toeristische plekken, maar daarbuiten bestaan nogal wat vergeten dorpen en steden, zoals Kenitra waar Khadija Chouafa woont. Daar zijn praktisch het hele jaar wegen en straatlantaarns kapot en is het strand bezaaid met kapotte flessen, gebruikte luiers en afgekloven schapenbotten.
Vlak voor de zomervakantie wordt het strand ineens schoongemaakt. In de gaten in het kapotte wegdek wordt asfalt gestort, straatlantaarns gaan branden. En dan beginnen de Marokkaanse emigranten uit Europa het land binnen te druppelen, eerst langzaam, maar dan in steeds grotere aantallen, tot ze Marokko overstromen. Met die overstroming komen dikke beurzen mee, wat vermoedelijk de reden is waarom dat alles plotseling is opgeknapt. Marokko onderhoudt graag warme betrekkingen met de Marokkanen van overzee.
In de vakantieweken erna wordt de normale orde verstoord. Veel jongeren in Marokko kunnen zich geen luxe permitteren, maar nu moeten 60-jarige obers op terrassen 18-jarige jochies uit Madrid bedienen. In hamams schrobben 70- jarige oma’s voor een paar euro het vuil uit de huid van jonge dames uit Amsterdam. De dansvloeren in discotheken worden overgenomen door hippe jongelui uit Parijs die luidkeels staan mee te zingen op hun eigen Europese hits.
Vergeet niet: de bezoekers zijn geen normale toeristen, maar landgenoten, al wonen ze dan ver weg. Natuurlijk is de kosmopolitische sfeer die ze met zich meebrengen, een feest. Maar hoe voelen de 30 miljoen achtergebleven Marokkanen zich op minder vrolijke momenten? ‘Er is véél jaloezie’, zegt Khadija Chouafa. ‘Logisch. Als je in Marokko niets over hebt en je ziet al die Europese Marokkanen met dikke tassen uit de supermarkt komen…’
Dan maakt het zelfs niet meer uit of je in een mooie schone stad als Tetouan woont, weet Khiate Bakari, een 24-jarige bouwvakker. Op de boulevard van Martil, vlak bij Tetouan aan de Middellandse Zee, ziet hij in de zomer dagelijks een parade van luxueuze Volkswagens, Mercedessen en Audi’s voorbijkomen met achter het stuur allemaal Europese Marokkaantjes die even oud zijn als hij. ‘Het doet pijn van binnen als ik dat zie’, zegt Bakari. ‘Zij rijden in zo’n auto en ik verdien nog geen zeven euro per dag.’
Terwijl hij het zegt, rijdt er met ronkend geweld een motor over de weg. ‘Al zou ik mijn hele leven werken, dan nog kan ik die niet betalen’, grijnst Bakari verlegen. Hij is net gebeld door een vriend die illegaal Spanje heeft weten te bereiken, met een klein bootje. Bakari wil daar ook naartoe. Hij weet wel dat het leven in Europa niet gemakkelijk is, maar hij wil het toch proberen. En zijn 20-jarige collega Abdelaziz Benachour ook: ‘Marokkanen hebben het moeilijk in Europa, maar ze hebben geld. Hier hebben we het moeilijk en we hebben géén geld.’
Slecht opgevoed
Begin in Marokko over de jaarlijkse invasie van emigranten en het eerste wat volgt is: o ja, al die jochies die in hun vette bakken met keiharde muziek en drank op achter het stuur door de straten scheuren. Iedereen heeft er een oordeel over. ‘Het zijn de slecht opgevoede jongeren uit de banlieus van Europa die zo doen’, zegt de kunstschilder Mohamed Bennani. ‘Ze zijn daar niet geïntegreerd, en ze denken dat in Marokko alles mag omdat ze meer geld hebben.’
Bennani kent de wereld buiten Marokko, hij heeft jarenlang overal gewoond vóór hij terugkeerde is teruggekeerd naar zijn geboorteland. ‘Deze jongeren snappen niet wat vrijheid is. Zoals ze zich in Marokko gedragen, dat kan in Parijs of Amsterdam ook niet. Ze geven een onecht beeld van Europa aan de jonge Marokkanen hier die het moeilijk hebben. Ik weet wel dat de meesten een auto lenen of huren, maar Marokkanen hier krijgen zo het idee dat je in Europa binnen drie jaar een Mercedes S320 cdi hebt.’
De arts Chaoui uit Rabat heeft meer begrip voor het stoere gedrag. ‘De Marokkanen in Europa hebben last van racisme en ze zijn slecht gehuisvest. Als ze hier komen, exploderen ze. Het is een reactie. Dat neemt niet weg dat ze jaloezie opwekken. Jongeren in Marokko zien dat deze jochies zich tenminste een vakantie kunnen permitteren. De meeste jongeren hier kunnen dat niet.’
Geld is altijd de reden geweest waarom dat Marokkanen naar Europa vertrokken en dat de rest met pijn in het hart achterbleef. Er was lange tijd een gezegde in Marokko: ‘Als morgen de grenzen met Europa opengaan, verlaat iedereen het land, behalve de koning en het leger.’ Maar volgens Chaoui geldt dat steeds minder, omdat de rijkdom in Marokko toeneemt. Bovendien weet iedereen in Marokko dat in Europa de houding ten opzichte aanzien van moslims is veranderd. Het woord dat daarvoor wordt gebruikt is steevast: racisme.
Degenen die nu nog steeds hun geluk in Europa willen beproeven, zijn studenten of arme jongeren. De rest zegt doorgaans: ‘Europa is afgelopen.’ En toch heeft alles wat uit Europa komt status. Mobieltjes die uit Europa zijn meegenomen, kunnen in Marokko duurder worden doorverkocht dan exact dezelfde mobieltjes die in de Marokkaanse winkels liggen. Een handelaar uit Amsterdam kon eens een partij goedkope Wibra-onderbroeken met winst in Marokko verkopen, ook al waren ze misschien ooit in Casablanca gemaakt. Niets mee te maken, de onderbroeken kwamen uit Nederland.
Wat voor spullen geldt, geldt ook voor mensen. Marokkanen uit Europa worden ondanks alles nog steeds benijd, ook door de rijkeren. En dat gevoel heeft niets te maken met hun auto’s of mooie kleren, want steeds meer mensen in Marokko kunnen zich diezelfde auto’s en kleren permitteren, en nog wel meer ook. Het is hun houding die afgunst oproept. ‘Ze zijn vrij. Ze kunnen doen en laten wat ze willen. Dat heb je hier niet’, zegt de arts Chaoui.
Marokkanen die uit Europa komen, pik je er zo uit – en niet alleen de gastjes in hun stoere auto’s. Ze zijn zelfverzekerder. Ze lachen uitbundig en ze springen met lawaai in het zwembad, wat een groot verschil is met de ingetogenheid die normaal gesproken de norm is. Ze geven de politie een grote mond en ze weigeren aan de kant te gaan voor auto’s met speciale nummerborden die duiden op een hoge positie, iets wat een Marokkaan uit Marokko wel uit zijn hoofd laat, aldus Volkskrant.nl.
Sommigen in Marokko leggen die vrijere houding uit als arrogantie. ‘Ze voelen zich beter, ze zijn brutaal’, zegt ober Mohammed die niet met zijn volledige naam in de krant wil omdat de horeca het in de zomer juist moet hebben van de emigranten. Horecaondernemer Marios uit Agadir, die om dezelfde reden niet zijn hele naam wil noemen, ziet ook de schaduwkanten van de vrijheid. In zijn café hoort hij vaak: ‘Mooi is dat. Al die Europeanen komen hier, maar omgekeerd kunnen wij dat niet.’
Marios: ‘Er zijn genoeg Marokkanen die wel eens een weekje naar Londen, Parijs of Barcelona willen, om te zien hoe de mensen daar leven. Maar ze krijgen geen visum. Ik snap het wel, er zijn problemen met Marokkanen die illegaal in Europa blijven. Maar dit levert frustratie op. Europa heeft het altijd over vrijheid en democratie, maar dat geldt kennelijk niet voor iedereen. Dat vind ik hypocriet.’
Voor gehele artikel klik op Volkskrant.nl