Paradoxaal genoeg neemt ook de mate van religiositeit toe. Wat doet een boer die naar de stad trekt en leert lezen? Hij gaat zelf de Koran lezen.
''We noemen dit de paradox van de modernisering'', zegt Mohammed-Sghir Janjar aan het eind van zijn betoog. In een half uur tijd heeft deze islamdeskundige, een van de meest vooraanstaande intellectuelen van Marokko, aangetoond dat zijn land én in ongelofelijk tempo bezig is te moderniseren, en Marokkanen veel religieuzer zijn dan een paar decennia geleden. De paradox van de modernisering.
De tekenen van een religieuze heropleving zijn overal. Een greep. De islamistenpartij PJD is sinds twee jaar officieel de op een na grootste politieke partij van het land, vooral sterk vertegenwoordigd in de steden. Een radicale islamistenbeweging – de sekte van Sjeik Yassin, door de koning verboden – heeft volgens sommigen nog veel meer aanhangers dan de PJD. Verder zitten de gevangenissen tegenwoordig propvol salafisten. En zie je tegenwoordig tijdens de ramadan geen bikini's meer op het strand. Vrouwen 'mogen' in die maand niet baden, terwijl ze dat in de jaren zeventig nog massaal deden. En de hoofddoek natuurlijk, die in Marokko de laatste jaren een ongehoorde populariteit geniet.
Maar dat Marokko tegelijkertijd op verschillende fronten moderniseert, kan evenmin worden ontkend. Zo gaat tegenwoordig negentig procent van de kinderen van zes jaar naar school. Vooral meisjes hebben een inhaalslag gemaakt. ,,Twintig jaar geleden werd de helft van de meisjes nog thuisgehouden,'' zegt de islamoloog, ,,nu volgt zestig procent van hen zelfs een middelbare schoolopleiding.''
Weliswaar kan 47 procent van de Marokkanen nog altijd niet lezen – analfabetisme is vooral op het platteland nog wijdverbreid – maar voorspeld wordt dat dat analfabetisme over vijftien jaar grotendeels uit Marokko zal zijn verdwenen.
Een andere belangrijke moderniseringsfactor is het dalende geboortecijfer. Janjar: ,,Marokkaanse vrouwen krijgen gemiddeld nog maar 2,43 kinderen, terwijl dat er in 1960 nog zeven waren. In dat jaar trouwden meisjes nog op 17-jarige leeftijd, nu trouwen ze tien jaar later.''
Een derde belangrijke factor is de vrouw die gaat werken. Volgens Janjar doen Marokkaanse vrouwen dat tegenwoordig massaal. ,,38 procent van de Marokkaanse beroepsbevolking is vrouw.'' Er emigreren tegenwoordig meer vrouwen dan mannen.