Het kabinet wil dat in de moskee alleen nog in Nederland geschoolde imams preken. Forum pleit voor iets meer geduld en een betere opleiding.
Integratie voltrekt zich voor steeds minder Nederlandse moslims via de moskee. Het merendeel van de Turken en Marokkanen, de grootste groepen niet-westerse allochtonen in Nederland, beschouwt zichzelf weliswaar als moslim, maar dat zegt weinig over hun islamitische beleving. Dat zegt Halim El Madkouri, programmaleider religie & identiteitsvraagstukken bij Forum, het instituut voor multiculturele ontwikkeling in Utrecht.
,,Niet elke moslim is ook religieus'', stelt El Madkouri. Daarmee nuanceert hij de uitspraak van minister Verdonk (Integratie en Vreemdelingenzaken), die in de kabinetsreactie op het rapport van de commissie-Blok over het integratiebeleid in de afgelopen dertig jaar, schrijft dat ,,vrijwel alle Turken en Marokkanen in ons land zichzelf als moslims beschouwen''.
Verdonk stelt dat ,,de islam, gerekend naar het aantal aanhangers, een van de grootste godsdiensten van Nederland is geworden''. Om de inburgering van moslims te bevorderen, is het volgens haar belangrijk dat ook de religieuze beleving aansluit bij de Nederlandse samenleving. Daarbij spelen de imams, de geestelijken die in de moskeeën preken, een belangrijke rol. Nu komen imams op een uitzondering na uit het buitenland. Verdonk wil dat daarin verandering komt: zij pleit voor een Nederlandse imamopleiding waar islamitische voorgangers worden opgeleid die onze samenleving ,,door en door kennen''.
Volgens Forum-medewerker El Madkouri wordt de gerichtheid op de moskee in Nederland al veel minder. ,,Net als in het christendom zie je dat ook binnen de islam de individualisering toeslaat. Moslims met een laag opleidingsniveau en met een gering inkomen zijn nog veelal religieus. Maar naarmate allochtonen beter opgeleid zijn en hun inkomen toeneemt, ervaren ze dat de islam slechts één onderdeel is van hun identiteit.'' El Madkouri vergelijkt het met de ontwikkelingen in de westerse wereld. ,,Veel mensen noemen zich christen, maar ze gaan niet naar de kerk. Die trend zie je nu ook onder de allochtonen. Ze zijn weliswaar moslim, maar ze bezoeken steeds minder de moskee.''
Als minder mensen naar de moskee gaan, zal er ook minder vraag zijn naar imams, zo vermoedt El Madkouri. Dat wil niet zeggen dat moslims geen behoefte aan een spirituele leidraad. Bij Forum ziet men de behoefte groeien aan in het westen wonende en opgeleide islamitische theologen, die zich kunnen buigen over een westerse beleving van de islam. ,,Hoe is het om moslim te zijn binnen een niet-islamitische context? Daar tobben nogal wat tweede- en derdegeneratieallochtonen mee.''
Forum juicht, tenminste voor de korte termijn, Nederlandse imamopleidingen toe, maar wil dat het hiertoe niet beperkt blijft. De organisatie streeft naar een volwaardige leergang islam, zowel op hbo- als op universitair niveau. ,,Met enkel een hbo-opleiding voor imams stimuleren we niet dat er een nieuwe groep kritische islamitische theologen komt in Nederland die antwoorden formuleert op de vraagstukken van moslims in de westerse wereld.'' Deze in het westen opgegroeide islamitische wetenschappers moeten , aldus El Madkouri, op termijn gaan fungeren als de nieuwe islamitische voorhoede in Nederland. ,, De bestaande islamitische jurisprudentie, de fiqh, is gebaseerd op de idee dat de islam de dienst uitmaakt in de samenleving. Het houdt geen rekening met de huidige realiteit dat grote groepen moslims zijn geëmigreerd naar westerse landen, waar ze een minderheid vormen.''
Dat een leergang islam - met uitzondering aan de Islamitische Universiteiten van Rotterdam en de Islamitische Universiteit van Europa in Schiedam die niet door de overheid zijn erkend - nog niet bestaat, komt volgens El Madkouri omdat de bestaande onderwijsinstellingen ,,te weinig pro-actief zijn''. Ook het brede scala van confessionele richtingen onder de organisaties van moslims in Nederland is daaraan debet. ,,Men is het zelden met elkaar eens.''
Misschien nog wel belangrijker is de vraag, zegt El Madkouri, of er onder de tweede en derde generatie niet-westerse allochtonen in Nederland wel genoeg animo is om een imamopleiding te volgen. ,,De financiële draagkracht van veel moskeeën (naar zijn schatting zo'n 500) is volgens hem nihil. ,,Met uitzondering van de imams die door de Turkse overheid worden betaald (zo'n honderd in totaal, red.), krijgen de meeste imams in Nederland niet meer dan 700 tot 800 euro aan salaris per maand.''
Forum pleit er voor om wel Nederlandse imamopleidingen te beginnen, zeker als overgangsfase, maar om die snel uit te breiden tot academische opleidingen. El Madkouri: ,,Islamitische theologen kunnen dan bijvoorbeeld parttime als imam in een moskee werken en daarnaast een reguliere baan vervullen als geestelijk verzorger in een gevangenis of als beleidsambtenaar bij de lokale of landelijke overheid.'' Forum wil de komende tijd moslimorganisaties en hoogleraren van universiteiten advies vragen naar de inhoud en de haalbaarheid van een leergang islam.
El Madkouri hoopt dat de Tweede Kamer, die wil dat in moskeeën alleen nog in Nederland opgeleide imams mogen werken, enig geduld kan betrachten. ,,Geef de moslimgemeenschappen een overgangstermijn van zeg zeven jaar, en vraag ze in de tussentijd hier imamopleidingen en theologische faculteiten op te zetten.'' Hij verwacht dat anders charlatans in dat gat springen. ,,Moslims die weliswaar in Nederland zijn opgeleid, bijvoorbeeld maatschappelijk werk hebben gestudeerd, maar die tegelijkertijd fundamentalistisch zijn en geen boodschap hebben aan het seculiere karakter van Nederland.''
Bron: © NRC Handelsblad