Hij wil de basisbeurs vervangen door een sociaal leenstelsel. Uitwonende masterstudenten, bijna tachtig procent van alle studenten in deze fase, zijn daardoor per studiejaar 3200 euro extra kwijt. Voor thuiswonenden gaat het om een bedrag van twaalfhonderd euro. Bovendien verliest een deel van de studenten de aanvullende beurs. Ook in de ov-kaart voor studenten, waarmee ze gratis met het openbaar vervoer kunnen reizen, wordt geschrapt. Studenten hebben voortaan recht op een gratisreizenkaart voor de nominale duur van hun studie plus één jaar. Dat is een inkorting met twee jaar.
Zijlstra hoopt studenten te stimuleren sneller af te studeren. Bovendien levert het de staatskas ruim tachtig miljoen euro op vanaf 2016. Het wetsvoorstel wordt in de komende maanden door de Kamer behandeld. De maatregel geldt niet voor studenten die voor september 2011 met hun masteropleiding zijn begonnen. De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) spreekt van de grootste bezuiniging op de studiefinanciering ooit. "Met dit wetsvoorstel bezuinigt Zijlstra over de ruggen van studenten en op de toegankelijkheid van het hoger onderwijs", reageert voorzitter Pascal ten Have.
Volgens hem worden de kwetsbaarste groep studenten zwaar getroffen. "Zij kunnen hierdoor niet gaan studeren." Ten Have zegt alles uit de kast te willen trekken om te Kamer te overtuigen niet in te stemmen met het voorstel. Ook het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) is niet blij met de aangekondigde maatregelen. De organisatie wil dat in ieder geval het reisrecht behouden blijft.
"Wanneer blijkt dat in de volgende bezuinigingsronde ook de basisbeurs in de bachelorfase zal verdwijnen, dan zullen wij hiertegen actievoeren", zegt voorzitter Sebastiaan Hameleers. "Afschaffing van de basisbeurs als bezuiniging is voor ons onbespreekbaar."